रुकुम (पुर्व ) ल भुमे पर्वय रौनक सुरु तादले । प्राकृतिक विपत्तिनि बचिने विश्वासय साथल प्रक्रुतीय पुजा दोद मनैइने आउ पर्व मगर समुदाय लाई गेउउ पर्वय रुपल मनैज्यार । भुमे पर्व (बल्कु) य उपलक्ष्यल भुमे गाउँपालिकाय जेठ ३२ गते पालिकाभरिल सार्वजनिक बिदा जैद नैव। आउ बिदा स्थानीय तह स्थापना ओताउकिन ज गाउँपालिकाय जैद हुदले । असार १ गते भने लुम्बिनी प्रदेश सरकारय ज रुकुम पुर्व सोनो रोल्पाल सार्वजनिक जैद नैव ।
रुकुम (पुर्व) ल जेठ मसान्तय ओङालाउ छ्यामज पुजारीसहित वास किनेको लागि यायामी बुकिदा बाजेर । रिवरी स्याद,गैद रमाइलो जैद आदि यमक बास बासिने सोनो पराती अर्थात जेठ अन्तिम दिन छ्काल्ने बुकिल वास किद रैने चलन लिजे । पुजारी सोनो दमयाय साथल वास चाना बाने चलनलाई ,मुरुला, रैने हैदिज्यार। जेठ अन्तिम दिन छ्काल्ने बुकित भुमी देउतालाई पुजिद वास किने सुरु दोसिउ पाईना भुमे पर्व सुरु ताके हैलिने बुजिसिजे हैलिद गाउँपालिका अध्यक्ष होमप्रकाश श्रेष्ठय जानकारी दोद नैव। ओल हैवोलेउ अनुसार अर्निपर्नी सगुन गुर्द बुकिदा बानेराई यारैव रङ्गिविरङ्गी वास पाईलाई ज शिरत जास्द अग्रजराई लेउनी आशीर्वाद रैने ताजे ।
अध्यक्ष श्रेष्ठय है लिजे “वास लेकाली देउताय सगुनय रुपल रैने सोनो ग्रहण दोसिजे । पुजारी नाखारलाउ राई खतैज्यार । पुजारीय बुकित धजा धारधुप तथा अक्षतासहित भुमी देउतास नाखारल चाउ गताक हैलिद बाचा कबुल दोद बुकिनि ज शिरत रङ्गिविर्ङ्गी वास सोनो मगर पोशाकल लहरै लागिद स्याउयन नाखारदा झरिजेर । पुजारिय पशुय बलि चदैद नाखाल मेमाराई दुसै, दुलि , दशै ताउ यामत नैसिउ तिका– जमरा सहित जिम सिद पुलुस्व फोहोरलाई पाला खयाजेर । बल जाक बर्षभरी लाउ ग्रहदशा सोस्नो विपत्ती भुमेय लाँजेउ हैलिने जनविश्वास लिजे ।
प्रवत पुजासज २२ चालल स्याने दोजेर । स्थानीय भाषाल आउ पर्वलाई नोगोबाङ्गे पाला हैदोजेर । या यालेउ पोल भुमी सोनो भुमी देउताय पुजा दोद मातृभुमीप्रती श्र्दा सोनो आदर प्रकत दोनेको लागि आउ पर्व मनैने यादोजेउ गाउँपालिका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत चन्द्रसिह श्रेष्ठय बतैद नैव । आउ पर्व मनैसु छिनी दैवी विपत्तिनि जोगिने जनविश्वास लिजे । विगतल मगरराई वाज मनैने आउ पर्व आख हुद अन्य जाति पाला रमाइलो ङमसिद लेर हैलिद श्रेष्ठय बतैद नैव ।
मगर राज्य लेउ समयल वर्षभरिलाई नियम ,कानुन जैने तथा होय लागित प्रतिनिधि चयन दोने दिनय रुपल समेत आउ पर्व लाई चिउसिजे । सोही पर्वल जनताय सङ्ख्याय लगत नैने स्यासो यन दोसिजे । मगर कुदु क्षेत्रल विशेष पर्वय रुपल मनैने आउ पर्व रुकुम(पुर्व) ला भुमे गाउँपालिकाल विशेष तरिकाय मनैजेर । पुथाउत्तरगङ्गा सोनो सिस्ने गाउँपालिका लाउ विभिन्न क्षेत्रल पाला आउ पर्व मनैने यादोजेउ दैसिजे ।
भुमे पर्व य इतिहास
परापुर्वकालल तोवो मगर बाहुल्य लेउ नाखारल अल्पसंख्यक रुपल जार जैजेको लाई सिर्पाली , विक क्वा रुपने सोनो बाजागाजा तपने दुलि ( परियार ) य मिश्रित बसाई ओलेउ लिजे। खोलालाउ रि रैने नाखारकिनी हल्का रोकसै गेप्पा गेप्पा पैरा (पहाड) र क्यालद बाने लेय । खोलाल रि गपना बाने क्रमल मिर माद माद नाखार ज रितो ताके । ऐइजैद रि गपना बाने मिर माद बाने ओताक नाखार ज शोकल ओदुबीउ छिनी नाखारलाउ मुखियाय नाखारभेला किद मिर यामाउ पत्ता लैने को लागि मिर याखतैज्याउ । ५–६ जनाय तोलि जैद रि गपना ओरापरिक फर्किने क्रमल छिनी काउ रि गपने लाई पैराय दुनि पुलिस्व गुलय ओकैव अन्य मिराई रुजयार ।
ऐइजैद गुलय ओकैव थाहा यादैव छिनी नाखारलाउ मिर राई ( गाउँले ) कैजैद गुललाई तह लैने हैलिद छलफल दोजेर । शिर्पाली विकय ङा हो गुललाई ओमि कावुल रैने ङादुय हैलिजे । होय ओलागित त धार्नी जुङय ओमि सनदयासो तयार जैजेउ र फेरि रि गपना मिर या परिजेउ । गुल हो मिलाई कैने हैलिद ओपुलुस्ने बेला सन्दयासोय गुलय ओघाँटील केउदेजेउ र शेर्पाली य सोधिजेउ “ नु सु ? नु काराउ मानव क्षेति नदोजेउ ?
गुलय शेर्पालि लाई हैदोजेउ “ ङालाई तासैनाई मनुखे , ङा भुमी देउता जेठ मसान्त छ्याम हार्नु वाज जुद असार ज्ञ गते ङालाई ऐक हृाँसे भेडा रैद पुजा दोऐ ङा मानव क्षेति पाला ङामादो र बल्पैरा पाला ङारोकिया । गुलय हैओलेउ छिनी हो बर्ष किनि ज पुजा दोकेर । होछिनी कुनै पाला मानव क्षेति पाला माताके र बलपैरा पाला माहुय । हैजैद भुमी देउतातरत विजय प्राप्त जैसिउ उपलक्ष्यल भुमे पुजा, भुमे नाच सुरु ओताउ इतिहास लिजे
पोअनुसार भुमे पर्वय नामाकरण
आउ भुमे पर्वलाई रोल्पालाई थवाङ , रुकुम ( पुर्व) लाई क्याङ्सी , महतल झ्याम्करी अओनो भलक काक्री लुकुम नोगोवाङे र भुमे तथा तकसेरा दा भुल्कु हैदोजेर ।
भुमेय औपचारिक फुकुवा
भुमेय औपचारिक फुकुवा नाखारानुसार फरक ताने ओताउय ऐकरुपता भने माले । तर जोय जति गते भुमे पर्व फुकैदिम पाला जेठ महिनालज फुकैजेर । कुनै नाखारल वैशाख पुन्नील कुनै पोल जेठ १ गते कुनै पोल जेठ ज्ञछ गते फुकैज्यार ।
भुमे पर्व फुकैक नाखारलाउ मुखे प्रधानपन्च य लेउक वाद द्जा , धार्नी मड स दोदाद अनुमति निसिउछिनी दुलिय (दमाई) लेउ वाद बाजागाजा फुकैने चलन लिजे ।
वास किना बाने
भुमे स्याने फुकैने ङादा छोरे– लुजा राई तोवो नाच सुरु ताजे । होय ओमीन पोअनुसार फरक ताजे । ख्वा पोल नोगोबाङे , ख्वा पोल भल्क पसिने समूह । हो समूह जेठ मसान्तसम्म ङालाउ छ्याम वरेस , मड लाद लाक ४–५ बजेदा बुकिदा बाजेर । स्याने, रेने ,गैने बुकिदा बाने समुहय डाँडाकाँडा बरैजेर । डाँडात छोरे लुजार लस्कर मौसमअनुसार बसाइँ सरिने मालचरीय समूह झै लागिजे । उकाला कातिउछिनी ४–५ घण्टा त बुकिय नजिक केस्ज्यार । होकज वाद रिवरी बुल्कु स्याद झाम्रे गित गैज्यार छकाल्ने ३ बजिजे । ३ बजेदा पुजारी सोद बुकित पुजा दोसिउ छिनी बल्ल वास किने समूह होकिन उकालादा बाजेर ।
पुजा दोसिउ अर्थ वास किने समुह बाने सोनो अन्जान जुठो ओताकिन माफी निने , वास किद हुने समुहलाई हृाँकिन जोगैने लुमुदानी जोगैने , वुकि मालागिने पन्थयौली सोनो बुकिलाउ सिद्ध ब्रराह देउत लाई पुकारिसिउ छिनी वास किना बाने समुह पाखादा छरिसिद वास किज्यार । वास किने रैद ययामी पन्थयौली गादैद या – यामी पन्थयौली घुमैद स्याउछिनी नोगोवाङे समूह मेमाराई पछ्यौरी जोरैद खेउव जैद जिम्दा बाजेर ।
स्याद नाखार हुनि क्रमल तोवो जलाकी ( ज्याल लु थुपारैद जैसिउ पुजा दोने पो) दैसिजे होल त मुर्ला गादैद सारो सारो वास किना बाउ मिलाइ हो जलाकी घुरद घुमैज्यार । बुदापाखा राई हैयालेउ अनुसार घुरद घुमैवछिनी घुरसिउ निनेलाई शुव ताजे हैलिद त पैसा ने पैसा पन्थयौली अथवा जलाकी त चदैज्यार । जावा मेल हुत लुजार बुकिनी रैसिउ वास लाई माला जैद छोरे रालाई याराजास्ज्यार । नाखार नजिक हुद वास निने राई लाईन ताजे । होराइ मड सोनो बरेस रैद करेद हु वास किना बाउ समुह लाई स्वागत यारादोजेर । बुकिनी रैसिउ वास निज्याउ समुहलाई याद सम्मान यारादोज्यार र शिरत याराजास्ज्यार वास । थर्की ( स्याने पो) केस्वछिनी पाईलाई ज जास्ने ताजे । केही चाला स्यासिउ छिनी फेरि नाखार घुमैद स्याद थर्की क हुद हो छ्याम खेम्जे ।
असार १ गते
असार १ गते भुल्कु स्याने समूह थर्किक हुद स्याउयन दोक नजिककाउ थानल पुजा सुरु ताजे होकिन पाँई पोल भुल्कु स्याने समूह बाजेर । जब शिर्पाली विकत साँडा मनैजेउ ओमानिउ बितिमै पाती सोनो वासय पोज्यार सादा नाखारलाउ यम ताद लाने क्रमल नाखारलाउ दुसै कुलपुजा बेला काउ गोगा , पितरलाई चदैसिउ गोगा नाङलिभरी जैद तयारी अबस्थाल चुसिउ अर्मनी राई बलि यना लासिउ साधेलाइ पोज्यार । होय अर्थ जिमलाउ दुख कषत रुघामुघा सन्चो ताने हैलिसिजे । ऐइजैद सादालाई बलि याने पोक खेपैद सकेस्ज्यार हदाई बलि चदैज्यार ।
भुमी देउता लाई ख्वा पोल बोका , ख्वा पोल उ , ख्वा पोल भाले बाली यज्यार । ख्वा पोल जेठ मसान्त सोनो ख्वा नाखारल असार ज्ञ गते बलि याने चलन लिजे । यैजैद लगातार त हप्तासम्म भुल्कु स्याजेर ( आउ इतिहास मगर सस्क्रुती अध्ययेता सरंक्षक तिलक रोकामगरय सहयोगल तयार जैसिउ )
भुमेय अवसरल सास्क्रुतिक महोत्सव
भुमे गाउँपालिकाल भुमे पर्वय अवसरल सास्क्रुतीक महोत्सव ताने तादले । पर्वय अवसर पारैद, गेमि भुमे गेमि पहिचान, स्थानीय भाषा, कला सस्क्रुतीलाई जगेर्ना दोने गेमि अभियान, मुल नाराका साथ पर्वय अवसरल सास्क्रुतिक महोत्सव ताने तादले । महोत्सवल सास्क्रुतिक प्रतियोगिता पाला ताने गाउँपालिका य जनैद नैव ।
महोत्सवल भुम्या , दोङ्गे फाँक सोनो झोरेलि नाच लस्के गित, सिगारु नाचल प्रथम स्थान हासिल दोने लाई रुः त लाख , दोस्रो स्थान हासिल दोने लाई रु; ७५ हजार , तेस्रो लाई रु ः ५० हजार र सान्त्वना स्थान हासिल दोने लाई रु ः द्दण् हजार पुरस्कार प्रधान दोने तादलेय । यित्याउज दोङ्गे अर्थात नचारु नाच लाई प्रथम ताने लाई रु ः ७५ हजार , दोस्रो लाई रु ः५० हजार तेस्रोलाई रु ः ३० हजार र सान्त्वना स्थान हासिल दोनेलाई रुः१५ हजार पुरस्कार प्रदान दोने तादलेय ।
मयुर नाचल प्रथम स्थान हासिल दोने लाई रु ः ५० हजार , दोस्रो स्थान हासिल दोने लाई रुः३० हजार , तेस्रो स्थान हासिल दोने लाई रुः१० हजार पुरस्कारय व्यवस्था दोसिउ हैलिद गाउँपालिकाय जनैद नैव । यित्याउज फाँक झोरेल्नी , लस्के सोनो सिगारु नाच प्रतियोगिता प्रथम , दोस्रो ,तेस्रो सोनो सान्त्वना स्थान हासिल दोनेलाई क्रमश सम्मान पुरस्कार राशी ३०हजार २० हजार १० हजार सोनो ५ हजार वितरण दोने हैलिसिउ लिजे ।
सामना बुढा मगर (मगर खाम भाषमा ट्रान्सलेट)
